اهل بیت

مشخصات بلاگ

باعرض سلام.
خوشحالم که از وبلاگ من بازدید کرده اید و امیدوارم مطالب آن مورداستفاده ی شماعزیزان واقع شود.
درضمن من دانشجو رشته کامپیوتر در دانشگاه امام علی (ع) دراستان یزد هستم.
درس مرتبط با موضوع وبلاگ : اندیشه اسلامی1
استاد مرتبط: جناب استاد قیوم زاده
موفق باشید.

بایگانی

حدیث ثقلین بیانگر مرجعیت علمی اهل بیت است، زیرا پیامبر (ص) از مسلمانان خواسته است که به قرآن و عترت او تمسک جویند تا گمراه نشوند.

نخستین و اساسی ترین منبع و مرجع علمی مسلمانان قرآن کریم است و پس از آن سنت پیامبر(ص) قرار دارد، و نقش اهل بیت در این باره این است که ترجمان قرآن و حافظان و ناقلان سنّت پیامبرند، بدون شک پیامبر (ص) بخش عظیمی از حقایق و معارف قرآن را برای مردم بیان کرد، ولی بخش دیگری را که شرایط بیان آنها فراهم نبود، یا مصلحت این بود که در زمان‌های بعد بیان شود را به عترت معصوم خود سپرد تا آنان آن را بیان کنند. 

حاصل آن که: حفظ کامل آنچه توسط پیامبر (ص) بیان شده بود و تبیین آنچه بیان نشده بود به اهل بیت پیامبر سپرده شد.

راه شناخت درست قرآن و سنت پیامبر (ص) تمسک به اهل بیت پیامبر (ص) است، و بدین صورت آنان مرجع علمی مسلمانان در شناخت معارف و احکام دین می‌باشند.

ملاعلی قاری از علمای اهل سنت گفته است: «اهل بیت غالباً به صاحب بیت و احوال او از دیگران آگاه ترند، بنابراین، مراد از اهل بیت دانشمندان آنان و آگاهان به سیره پیامبر (ص) و واقفان بر راه و روش او، و دانایان به حُکم و حکمت او می‌باشد، به این جهت است که شایستگی آن را دارند که دوشادوش کتاب خدای سبحان قرار گیرند.»

ابن حجر نیز گفته است: “پیامبر (ص) بدان جهت قرآن و عترت را ثِقل نامیده است که ثِقل به چیزی که گرانبها و دارای اهمیت است گفته می‌شود، و قرآن و عترت این گونه‌اند، زیرا هر دو معدن علوم لدنی و اسرار و حکمت‌های عالی و احکام شرعی‌اند، بدین جهت بر تمسک به آن دو و فراگیری معرفت از آن دو تحریض و تأکید شده است. این تشویق و تأکید در مورد عترت مخصوص کسانی است که کتاب خدا و سنت رسول خدا (ص) را می‌شناسند، و آنها هستند که تا قیامت از قرآن جدا نخواهند شد.

آیه مباهله نیز بر برتری اهل کساء بر دیگر صحابه پیامبر دلالت می‌کند، زیرا بر اساس این آیه، پیامبر(ص) از جانب خداوند مأموریت یافته است تا از میان کودکان، مردان و زنان مسلمان افرادی را برای مباهله با نصرانی‌های نجران با خود همراه نماید. و پیامبر(ص) از مردان، حضرت علی(ع) و از زنان، حضرت زهرا(س) و از کودکان، حسن و حسین(ع) را برگزید.

بدون شک برای مباهله کسانی برگزیده می‌شوند که از نظر ایمان و قرب به خداوند از جایگاه بالایی برخوردار باشند، و در مباهله‌ای که یکی از افراد آن پیامبر(ص) است، باید کسانی با او همراه شوند که یا در مرتبه او باشند، و یا از دیگران نسبت به مقام او نزدیک‌تر باشند، و از طرفی اگر غیر از افراد یاد شده، فرد دیگری از مسلمانان نیز از چنان جایگاه بالای ایمانی و معنوی برخوردار بود پیامبر(ص) او را نیز برمی‌گزید، زیرا در مورد رفتار پیامبر(ص) احتمال کوچک‌ترین کار خلاف عدل و حکمت وجود ندارد.

ابوریاح، خدمت کار امّ سلمه از پیامبر(ص) روایت کرده که اگر در روی زمین افرادی گرامی‌تر از علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) وجود داشت خداوند به من دستور می‌داد که به واسطه آنان مباهله کنم، لکن خداوند به من دستور داد که به کمک آنان مباهله کنم، آنان برترین افرادند.

حدیث ثقلین از ادله نقلی متلکمان بر افضلیت اهل بیت پیامبر(ص) است. بنابر این حدیث، پیامبر(ص) آنان را در کنار قرآن قرار داده است، قرآن را ثقل اکبر و اهل بیت را ثقل اصغر نامیده است، و فرد دیگری را در ردیف قرآن قرار نداده است. بنابراین همان گونه که قرآن کریم بر مسلمانان برتری دارد، اهل بیت نیز از دیگران برترند.

سعدالدین تفتازانی در این باره گفته است: «مفاد آیه تطهیر و حدیث ثقلین برتری اهل بیت بر دیگران است، و ملاک برتری آنان، صرف انتساب آنها به پیامبر نیست، زیرا بر اساس قرآن و سنت و اجماع، ملاک برتری علم و تقواست، این ملاک در اهل بیت وجود دارد، این مطلب از قرار گرفتن آنان در کنار قرآن و وجوب تمسک به آنان به دست می‌آید، زیرا تمسک به قرآن جز عمل به علم و هدایت قرآن نیست، همین گونه است تمسک به عترت.


بنابر استدلال‌های متکلمان شیعه امامت اهل بیت(ع) دلیلی بر افضلیت آنان است؛ زیرا افضلیت از لوازم امامت و پیشوایی آنان است. فلسفه امامت اقتضا می‌کند که امام به دلیل رسالت سنگینی که در هدایت و رهبری دینی و دنیوی مردم برعهده دارد، از همه افضل و شایسته‌تر باشد تا مردم او را در همه کمالات الگو بدانند و از او تبعیت کنند. لازمه چنین امری، پاکی و آراستگی شخص امام به عالی‌ترین آداب و صفات انسانی است. از این نظر هر کدام از امامان دوازده‌گانه شیعه، کامل‌ترین شخص زمان خود بوده‌اند، به گونه‌ای که عظمت شخصیت آنان مورد اعتراف همگان بوده و حتی کسانی که با آنان به مناظره و محاجه می‌پرداختند نیز در مقابل عظمت علمی و معنوی آنان، اظهار خضوع می‌کردند.

روایات متعددی بر برتری اهل بیت (ع) دلالت دارند، از جمله از حدیث ثقلین برتری اهل بیت پیامبر (ص) بر دیگران نیز به روشنی به دست می‌آید، زیرا پیامبر (ص) آنان را در کنار قرآن قرار داده است، قرآن را ثقل اکبر و اهل بیت را ثقل اصغر نامیده است، و فرد دیگری را در ردیف قرآن قرار نداده است. بنابراین همان گونه که قرآن کریم بر مسلمانان برتری دارد، اهل بیت نیز، از دیگران برترند.

آیه مباهله نیز بر برتری اصحاب کساء بر دیگر صحابه پیامبر دلالت می‌کند، زیرا بر اساس این آیه، پیامبر (ص) از جانب خداوند مأموریت یافته است تا از میان کودکان، مردان و زنان مسلمان افرادی را برای مباهله با نصرانی‌های نجران با خود همراه نماید. و پیامبر (ص) از مردان، حضرت علی (ع) و از زنان، حضرت زهرا (س) و از کودکان، حسن و حسین (ع) را برگزید. بدون شک برای مباهله کسانی برگزیده می‌شوند که از نظر ایمان و قرب به خداوند از جایگاه بالایی برخوردار باشند.

ابوریاح، خدمت کار امّ سلمه از پیامبر (ص) روایت کرده که اگر در روی زمین افرادی گرامی‌تر از علی، فاطمه، حسن و حسین (ع) وجود داشت خداوند به من دستور می‌داد که به واسطه آنان مباهله کنم، لکن خداوند به من دستور داد که به کمک آنان مباهله کنم، آنان برترین افرادند.

برتری اهل بیت از آیات و روایات دیگری مانند آیه مودت (شوری:۲۳) حدیث سفینه، حدیث باب الحطة، حدیث نجوم و مانند آنها نیز به دست می‌آید.

در گفتار برخی از علمای شیعه آمده است که امامان معصوم از نظر مقام و حقیقت، از تمام انبیای گذشته به جز حضرت محمد(ص) برترند؛ اگرچه از نظر جسمانی، در این دنیا پس از انبیا آمده‌اند. این اعتقاد بر اساس روایات متعددی است. قرآن کریم نیز مقام امامت را چنین بر مقام پیامبری برتری می‌دهد حضرت ابراهیم(ع) ابتدا پیامبر بود، سپس خداوند پس از آزمودن او، او را امام قرار داد و مقامی بالاتر بخشید. 

بارزترین ویژگی اهل بیت به معنای أخصّ آن، عصمت است. این ویژگی از آیه تطهیر به دست می‌آید. این آیه اهل بیت را کسانی معرفی می‌کند که خداوند اراده کرده هر گونه پلیدی را از آنان دور سازد. کلمه “إنّما” در آیه، و روایات شأن نزول بیانگر این است که این مسئله از ویژگی‌های اهل بیت است، و به آنان اختصاص دارد.

حدیث ثقلین نیز که از احادیث متواتر است و در سند آن تردیدی وجود ندارد بر عصمت اهل بیت پیامبر (ص) (به معنای اخصّ آن) دلالت می‌کند، زیرا در این حدیث، اهل بیت به عنوان “ثقل اصغر” در کنار قرآن که “ثقل اکبر” است قرار گرفته و دو میراث گرانبهای پیامبر (ص) به شمار آمده که از یکدیگر جدا نخواهند شد و اگر مسلمانان به آن دو تمسک جویند گمراه نخواهند شد. بدون شک، قرآن کریم کلام خداوند است و هیچ گونه خطا و انحرافی در آن راه ندارد: (لا یأْتیهِ الْباطِلُ مِنْ بَینِ یدَیهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ) و هیچ گونه باطلی، نه از پیش رو و نه از پشت سر به سویش نمی‌آید (فصلت:۴۲)؛ بنابراین، اهل بیت پیامبر (ص) نیز که در کنار قرآن قرار گرفته‌اند، از خطا بری هستند و هیچ‌گونه انحرافی در آنان راه نخواهد داشت و تمسک به آنان مانع گمراهی انسان است.

به اعتقاد برخی از عالمان اهل سنّت در عصمت اخلاقی و عملی اهل بیت یعنی حضرت زهرا (س) و امامان دوازده گانه شیعه (ع) شکی نیست، و جز انسان نادانی که منکر اسلام باشد در آن تردید نمی‌کند، آنچه مورد اختلاف است، عصمت علمی آنان است، ولی با توجه به این که حدیث ثقلین تمسک به اهل بیت در حوزه دین را مانع از ضلالت می‌داند، عصمت علمی آنان نیز به روشنی به دست می‌آید. 

در احادیث نبوی

واژه اهل بیت در احادیث نبوی چهار کاربرد مختلف دارد که می‌توان آنها را کاربردهای: اعم، عام، خاص و أخصّ نامید.

  1. کاربرد اعم آن، حتی کسانی که هیچ گونه پیوند خویشاوندی نسبی یا سببی با پیامبر ندارند را شامل می‌شود. آنان مسلمانانی‌اند که در پیروی از پیامبر (ص) صادق و ثابت قدمند. چنان که پیامبر (ص) سلمان فارسیو ابوذر غفاریرا از اهل بیت به شمار آورده است، در برخی روایات اهل بیت بر افراد دیگری نیز اطلاق شده است که اسامة بن زید و واثلة بن اسقع از آن جمله است.
  2. کاربرد عام اهل بیت همه خویشاوندان نسبی پیامبر (ص) را دربرمی‌گیرد، یعنی کسانی که صدقه واجب (زکات) بر آنان حرام شده است. در حدیث دیگری، تعبیر اهل بیت در خصوص عباس عموی پیامبر و فرزندان او نیز به کار رفته است.
  3. کاربرد خاصّ اهل بیت مربوط به همسران پیامبر(ص) است. بدون شک، همسران پیامبر (ص) مطابق معنای لغوی و عرفی، اهل بیت پیامبرند، مقصود از بیت در این جا، بیت سُکنی (محل سکونت) است، نه بیت نَسَب یا نبوت.
  4. کاربرد أخصّ اهل بیت به گروهی از خاندان پیامبر (ص) اختصاص دارد که از ویژگی عصمت برخوردارند. مصداق آن در روایاتِ مربوط به آیه تطهیر و آیه مباهله، اصحاب کساء یعنی علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم السلام) هستند. و در احادیثی مانند حدیث ثقلین، حدیث سفینه و مانند آنها که بر وجود اهل البیت در همه زمان‌ها دلالت دارد، علاوه بر اصحاب کساء، امامان معصوم از دودمان امام حسین (علیه‌السلام) نیز مصداق اهل بیت هستند....

کلمه اهل بیت در قرآن در سه آیه به کار رفته است:

  1. در آیه۷۳ سوره هود که مربوط به حضرت ابراهیم (ع) و همسر اوست: «قالُوا أَ تَعْجَبینَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ عَلَیکُمْ أَهْلَ الْبَیتِ إِنَّهُ حَمیدٌ مَجیدٌ».
  2. در آیه ۱۲ قصص که مربوط به خاندان موسی (ع) است: «فَقالَتْ هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی‏ أَهْلِ بَیتٍ یکْفُلُونَهُ لَکُمْ وَ هُمْ لَهُ ناصِحُونَ»
  3. در آیه ۳۳ سوره احزاب که به آیه تطهیر معروف است. خداوند خطاب به پیامبر و خاندان او فرموده است: «إِنَّما یریدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً: خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.»

اهل‌ بیت (عربی: أهلُ الْبَیت)، به معنای اهل یک خانه، خانواده و خاندان که در اصطلاح مسلمانان برای خاندان پیامبر اسلام(ص) به کار برده می‌شود. کلمه اهل بیت در روایات، در چند معنای مختلف به کار رفته است، و در ادبیات شیعی، برای امام علی(ع)، حضرت فاطمه زهرا (س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و نُه امام معصوم از فرزندان او استفاده می‌شود. قرآن در آیه تطهیر و آیه مودت تعبیر اهل البیت را به کار برده و بر پاکی و وجوب محبت آن‌ها تصریح کرده است.

پیامبر اسلام نیز در احادیثی مانند حدیث سفینه و ثقلین از جایگاه والای اهل بیت در دین اسلام سخن گفته است.

بنابر باورهای شیعه اهل بیت جایگاه محوری در دین دارند.

آنان دارای مقام عصمت اند و از نظر تقوا و فضیلت‌های دیگر بر همه اصحاب برتری دارند.

مودت و محبت ایشان بر مسلمانان واجب است و ولایت و رهبری مسلمانان بر عهده آن‌ها است و مسلمانان باید در همه آموزه‌های دینی، اهل بیت را مرجع خود بدانند.