مصداق اهل بیت در آیه تطهیر

مفسران درباره مصادیق اهل بیت در این آیه، اختلاف نظر دارند. بسیاری از صحابه، مانند انس بن مالک، ابوسعید خُدْری، ام سلمه، عایشه، سعدبن ابی وقّاص، عبدالله بن جعفر و عبدالله بن عباس، مراد از اهل بیت پیامبر(ص) را علی(ع) و فاطمه(س) و حسن(ع) و حسین(ع) دانسته‌اند. از امامان شیعه(ع) نیز احادیثی در تأیید این قول نقل شده است.

در قولی دیگر، مراد از اهل بیت، همسران پیامبر(ص) دانسته شده، زیرا سیاق آیه در بیان احوال ایشان است. از عِکْرِمَه مولای ابن عباس و مقاتل بن سلیمان احادیثی با این مضمون نقل شده است.

قول سوم که به زید بن اَرْقَم صحابی پیامبر(ص) منسوب است، مراد از اهل بیت را کسانی می‌داند که خداوند زکات دادن به آنان را حرام گردانیده است و آنان از نزدیکان پیامبر(ص)، از قبیل آل علی و آل عقیل و آل جعفر بن ابی طالب، هستند و منظور از تطهیر در این قول، پاک گردانیدن از دریافت و مصرف صدقه و زکات، است.

در مسند احمد بن حنبل چندین بار روایت نقل می‌شود که مضمون همه آنها این است که پیامبر(ص)، مصداق آیه تطهیر را بیان فرموده است: فاطمه، همسر و دو پسرش. همو در فضائل الصحابه، روایت می‌کند که پیامبر(ص) به مدت ۶ ماه هنگام خروج برای نماز صبح، به در خانه فاطمه که می‌رسید صدا می‌کرد:‌ای اهل بیت! نماز! نماز!‌ای اهل بیت! «خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند».

مفسران شیعه

ظاهر آیه تطهیر با قول اول که مراد از اهل بیت(ع) علی(ع)، فاطمه(س)، حسنین(ع) باشد، موافق است، زیرا اگر منظور فقط همسران پیامبر باشد، باید به جای "عَنکُم"، "عَنکُنَّ" و به جای "یطَهِّرَکُم"، "یطَهِّرَکُنَّ" می‌آمد.

در پاسخ این پرسش که چگونه در اثنای وظایف زنان پیامبر(ص) مطلبی گفته شده که شامل زنان پیامبر(ص) نمی‌شود، گفته شده این گونه سخن گفتن، در روش فصیحان عرب، شناخته شده است و در قرآن به آیات فراوان برمی‌خوریم که در کنار هم قرار دارند، ولی از موضوعات گوناگونی سخن می‌گویند و از روایات استفاده می‌شود که این بخش جداگانه نازل شده ولی هنگام گردآوری قرآن در کنار هم قرار داده شده است.

قول به اینکه این آیه در شأن اصحاب کساء نازل شده، در میان شیعیان به حد تواتر رسیده است.

همچنین، از امامان شیعه احادیثی نقل شده است که اهل بیت(ع) علاوه بر پنج تن، دیگر امامان شیعه نیز هستند.

ابن کثیر، از علمای اهل سنت، در تفسیر آیه تطهیر، روایتی از امام حسن (ع) نقل می‌کند که وی بر منبر گفته است: ما آن اهل بیتی هستیم که خدا درباره‌شان این آیه را فرموده است. همو از امام سجاد(ع) نیز نقل می‌کند که در پاسخ مردی از شام گفته است که ما مصداق این اهل بیتیم.